Samanyolu gezegenlerle dolu. Şimdi astronomlar başka bir galakside ilk gezegen adayını bulmuş olabilirler.
1992’de ilk ötegezegenin tespitinden bu yana, astronomlar binlerce başka ötegezegen daha buldular. Nitekim galaksimiz Samanyolu’nun 40 milyar dünyaya ev sahipliği yaptığı tahmin ediliyor.
Dolayısıyla, diğer galaksilerde, özellikle de bizimkine benzer olanlarda gezegenlerin olması gerektiğini düşünmek mantıklıdır. Ancak iş bu gezegenleri tespit etmeye gelince bir sorun ortaya çıkıyor.
Diğer galaksiler o kadar uzaktadırlar ve bu galaksilerin yıldızları, Dünya’dan görüldüğü haliyle, uzayın o kadar küçük bir bölgesine sıkışmışlardır ki, bu yıldızların herhangi bir gezegenin etkisini göstermesi bir yana, yıldızları tek tek tespit etmek bile zordur. Bu nedenle, galaksi dışı gezegenler ne yazık ki astronomlar tarafından göz ardı ediliyor.
Şimdi, Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Rosanne Di Stefano ve birkaç meslektaşı, Büyük Ayı Takımyıldızı’nın yakınında, Dünya’dan yaklaşık 23 milyon ışık yılı uzaklıkta M51 Girdap Galaksisi’nde bir gezegen adayı bulduklarını söylüyorlar. M51-ULS-1b olarak adlandırılan bu uzak dünya, muhtemelen Satürn’den biraz daha küçük ve yıldızı etrafında, Güneş – Dünya mesafesinin on katı uzaklıkta bir ikili sistemin yörüngesinde dönmekte.
Gözlem, özel bir dizi koşul nedeniyle mümkün olmuştur. Gezegenin ev sahibi çift sistemi, büyük bir hızla yanındaki yıldızı yutan bir nötron yıldızı veya kara delikten oluşmakta. Yıldız tozunun çöküşü büyük miktarda enerji açığa çıkararak bu sistemi tüm Girdap Galaksisi’ndeki en parlak X-ışını kaynaklarından biri yapmakta. Esasen, bu sistemin X-ışın parlaklığı, Güneş’in tüm dalga boylarında yayımladığı ışınımın kabaca bir milyon katı kadar.
X-Işın Görselleri
Ancak bu, kara delik veya nötron yıldızı olan, X-ışın kaynağı çok küçük. Bu, bir milyar kilometre ötedeki Satürn büyüklüğünde bir gezegenin, Dünya ile görüş hattının ancak tam önünden geçmesi durumunda X-ışını kaynağını tamamen örtebileceği anlamına geliyor.
20 Eylül 2012’de tam da bu gerçekleşmiş gibi görünüyor. Şans eseri, yörüngedeki Chandra X-ışın Gözlemevi o sırada o yönü izliyordu. X-ışını kaynağı söndü ve sonra yeniden belirdi, tüm geçiş ise yaklaşık 3 saat sürdü.
O zamanlar, Chandra’dan gelen veri kümelerinde bu kadar kısa değişimler aranmadığı için kimsenin dikkatini çekmedi. Ancak Di Stefano ve meslektaşları baktığında beklenen işaretler açıkça görülüyordu.
Bir X-ışını kaynağının bu şekilde kararmasının çeşitli nedenleri vardır. Bunlardan biri, X-ışın kaynağını örten beyaz cüce gibi başka bir küçük yıldızın varlığıdır. Ekip, M51-ULS-1b’nin bir beyaz cüce veya başka bir yıldız türü olamayacağını, çünkü çift sisteminin yakınlarında böyle bir nesnenin oluşabilmesi için çok genç olduğunu söylüyor.
Başka bir olası açıklama, belki de kara deliğe veya nötron yıldızına düşen malzemenin kesintiye uğraması nedeniyle doğal değişimdir. Di Stefano ve arkadaşları, bu durumlarda parlaklığın karakteristik bir şekilde farklılaştığını, yüksek enerjili ışık frekanslarının düşük enerjili ışık frekanslarından daha hızlı değiştiğini ve farklı bir şekilde yeniden eski haline döndüğünü söylüyorlar.
Geçiş Zamanı
Ancak bu durumda, tüm ışık frekansları aynı anda sönükleşti ve parladı. Bu da bir tutulmayı akla getiriyor. Uzmanlar, “Tutulum, yaklaşık simetrik, ayrıca kaynak ve geçiş yapan nesnenin karşılaştırılabilir boyuta sahip olduğu tipik bir tutulum şekline sahip” diyorlar.
Di Stefano ve arkadaşları, artık başka bir galaksideki ilk gezegen adayı ortaya çıktığına göre, başkalarının da hızla bulunabileceğini söylüyorlar. Ekip, bu yeni gezegen adayını bulmak için Chandra’dan gelen X-ışını verilerinin sadece bir kısmını inceledi.
Bu verilerin geldiği yerde çok daha fazlası var. Ekip, “Arşivler bizimkiyle karşılaştırılabilecek çalışmalar yürütmeye yetecek kadar veri içeriyor” diyor. “Bu nedenle, geniş yörüngelerde bulunan bir düzineden fazla ek, galaktik gezegen adayının keşfedilmesini bekliyoruz.” Ve devamlı daha fazla veri toplanıyor.
Dolayısıyla, M51-ULS-1b başka bir galakside keşfedilen ilk gezegen adayı olsa da, sonuncu olması pek olası değil.
