Başta Asteroid Sonra Kuyruklu Yıldız Gibi
Asteroidleri ve kuyruklu yıldızları genelde farklı türde küçük cisimler olarak düşünürüz, ama astronomlar artan sayıda “çapraz” cisim keşfediyorlar. Bu cisimler başlangıçta asteroid gibi görünüyor ama daha sonra kuyruklu yıldızlarda tipik olan kuyruklar gibi etkinlikler ediniyorlar.
Hawaii Üniversitesi’nin Asteroid Yeryüzü Çarpışma Son Uyarı Sistemi (ATLAS), kuyruklu yıldız benzeri bir kuyruk ortaya çıkardığı bilinen ilk Jüpiter Truva asteroidini keşfetti. ATLAS, Dünya için bir çarpışma tehlikesi arz edebilecek cisimler için, hızla gökyüzünü tarayan geniş alan teleskoplar kullanan, NASA destekli bir proje. Ama her iki gecede bir gökyüzünün büyük bölümünü araştıran ATLAS, sık sık tehlikeli olmayan buna karşın çok ilginç olan cisimler keşfediyor.
Haziran 2019’un başlarında ATLAS, Jüpiter’in yörüngesi yakınlarındaki sönük bir asteroid gibi görünen bir şeyi bildirdi. Küçük Gezegen Merkezi, bu yeni keşfi 2019 LD2 olarak adlandırdı. 10 Haziran’da alınan ATLAS görüntülerinin, Queen’s Belfast Üniversitesi’nden Alan Fitzsimmons ve David Young tarafından incelenmesi, muhtemel kuyruklu yıldız benzeri doğasını açığa çıkardı. Astronom J.D. Armstrong ve öğrencisi Sidney Moss tarafından 11 ve 13 Haziran günlerinde Las Cumbres Gözlemevi küresel teleskop ağı kullanılarak yapılan devam gözlemleri, bu cismin kuyruklu yıldız doğasını doğruladı.
Tekrar Görünür Hale Geldi
Daha sonra, Temmuz 2019’da yeni ATLAS görüntüleri, toz ve gazdan oluşan sönük bir kuyrukla artık gerçekten bir kuyruklu yıldız gibi görünen 2019 LD2’yi tekrar yakaladı. Asteroid Güneş’in ardına geçti ve 2019’un sonlarıyla 2020’nin başlarında Dünya’dan gözlenemiyordu, ama Nisan 2020’de gece göklerinde tekrar belirmesi üzerine, rutin ATLAS gözlemleri hala bir kuyruklu yıldız gibi göründüğünü doğruladı.
Daha sonra, Temmuz 2019’da yeni ATLAS görüntüleri, toz ve gazdan oluşan sönük bir kuyrukla artık gerçekten bir kuyruklu yıldız gibi görünen 2019 LD2’yi tekrar yakaladı. Asteroid Güneş’in ardına geçti ve 2019’un sonlarıyla 2020’nin başlarında Dünya’dan gözlenemiyordu, ama Nisan 2020’de gece göklerinde tekrar belirmesi üzerine, rutin ATLAS gözlemleri hala bir kuyruklu yıldız gibi göründüğünü doğruladı. Bu gözlemler, 2019 LD2’nin muhtemelen neredeyse bir yıl boyunca devamlı aktif olduğunu gösterdi.
ATLAS, 40’tan fazla kuyruklu yıldız keşfetmiş olsa da, bu cismi sıra dışı yapan şey yörüngesi. Jüpiter’in yörüngesi yakınlarındaki bir asteroid olduğuna dair ilk işaretler, artık çok sayıda farklı gözlemevinden kesin ölçümlerle doğrulandı. Gerçekte, 2019 LD2 Jüpiter Truvası adı verilen özel bir tür asteroid ve daha önce bu türden hiçbir cismin bir kuyruklu yıldız gibi toz ve gaz püskürttüğü görülmemişti.
Truva Asteroidleri
Truva asteroidleri bir gezegenle aynı yörüngeyi izlerler, ama yörünge üzerinde ya 60 derece kadar ileride, ya da 60 derece kadar geride dururlar. Dünya en az bir Truva asteroidine ve Neptün düzinelercesine sahip. Jüpiter’in ise yüzlerce Truva asteroidi var. Jüpiter Truva asteroidleri Güneş çevresinde iki dev yığında dönüyorlar. Bir yığın gezegenin önünde (2019 LD2’de burada bulundu) ilerlerken diğer yığın ardından gelir. Truva asteroidleri bu yörüngelere Jüpiter’in güçlü kütle çekimi tarafından yakalandı. 2019 LD2’yi bu kadar ilginç yapansa, çoğu Jüpiter Truvası’nın milyarlarca yıl önce yakalandığını düşünmemiz. Gaz ve toz püskürtmek için buharlaşabilecek tüm yüzey buzları çok uzun zaman önce bunu yapmış olmalı ve cisimler kuyruklu yıldızlar gibi davranmak yerine asteroidler olarak sessizce dönüyor olmalılar.
Fitzsimmons “on yıllar boyunca Truva asteroidlerinin yüzeylerinin altında büyük miktarda buz bulundurması gerektiğini düşündük, ama şimdiye kadar hiçbir kanıta rastlamamıştık” diyor. “ATLAS, buzlu yapıları hakkındaki öngörülerimizin doğru olabileceğini gösterdi.”
Neden Bu Şekilde Davranıyor?
Peki 2019 LD2’nin birdenbire kuyruklu yıldız benzeri davranışlar sergilemesine ne sebep olmuş olabilir? Belki Jüpiter onu yakın zamanda, yüzey buzunun hala var olabileceği daha uzak bir yörüngeden yakalamıştır. Belki de yakın zamanda bir toprak kayması ya da başka bir asteroidle çarpışma yaşamış ve eskiden koruyucu kaya katmanları altında gömülü olan buz açığa çıkmıştır. Bunu bulmak için yeni gözlemleri yapılıyor ve değerlendiriliyor. Kesin olansa Evren’in sürprizlerle dolu oluşu ve Dünya’yı tehlikeli asteroidlerden korumak için yapılan taramaların sık sık, Güneş Sistemi’nin tarihiyle ilgili daha çok şey ortaya çıkarabilecek zararsız ama etkileyici cisimleri keşfettiği.
ATLAS projesinin baş araştırmacısı Larry Denneau “Bu tarama sistemleri tehlikeli asteroidleri aramak için tasarlanmış olsa da ATLAS gökyüzünü tararken Güneş Sistemimizde ve ötesindeki diğer nadir olayları da yakalıyor” diye ekliyor.