Türünün tek örneği olan gözlem, geçmişte galaksi birleşmesine işaret ediyor.
Süper dev kara delikler galaksi merkezlerinde bulunan korkunç nesnelerdir. Samanyolu’nun kendi süper dev kara deliği Güneşimizden yaklaşık 4 milyon kat daha ağırdır. Bununla birlikte bu devasa ve aynı zamanda oldukça aktif olan nesneleri bilinen anlamıyla “görmek” kolay değildir. Ancak şu anda Ulusal Bilim Kurumu’nun Çok Uzun Taban Dizisi teleskoplarının (Very Long Baseline Array – VLBA) keskin “görüş” yeteneği sayesinde, astronomlar ilk defa 750 milyon ışık yılı uzaklığında bulunan birbiri yörüngesinde dolanan süper dev kara delik gözlemini gerçekleştiler.
Astrophysical Journal‘de yayınlanan keşifte, süper dev kara deliklerin, Güneşimizden 15 milyar kat fazla kütlesi olduğu ve birbirlerinden yaklaşık 24 ışık yılı ayrıklıkta oldukları belirlenmiş. Yörüngelerindeki bir turlarını tamamlamaları ise 30,000 yıl sürmekte.
Çift, 0402+379 adındaki, gözlemleri 2003 ve 2005 yılında VLBA ile yapıldığında ilk olarak iki çekirdekli olarak tanımlanan, dev eliptik galakside bulunmaktalar. VLBA, Uzun Taban Gözlemevi’nin (Long Baseline Observatory) bir parçası olan, 10 radyo teleskoba sahip Hawaii’nin Büyük Ada’sı ile St. Croix arasında yer alan bir sistem. Bu denli uzun taban aralığı ya da çanaklar arasında uzak mesafeler olduğunda astronomlar, tek çanak ile elde edebileceklerinden çok daha fazla detaya sahip olabiliyorlar.
İlk Kara Delik Görsel Çift Sistemi
0402+379’un 2009 ve 2015 yıllarında yeni gözlemleri gerçekleştirildi. Bu gözlemler ile elde edilen bilgiler önceki gözlemlerden elde edilenlerle birleştirildi ve astronomlar sonuç olarak, iki ayrı süper dev kara deliğin hareketini tanımlamayı başardı. Basın açıklamasında, New Mexico Üniversitesi’nden, çalışmanın yazarlarından biri olan Greg Taylor “Bu, birbiri etrafında dolanan bir kara delik çiftinin ilk gözlemidir ve böylece bu onu ilk kara delik ‘görsel çifti’ yapıyor” diyor.
Neden bu galaksi iki tane süper dev kara deliğe sahip? Böylesi iki nesnenin varlığı, galaksinin görece yakın geçmişinde bir birleşme olduğuna işaret ediyor. İki galaksi birleştiğinde, her biri nihai ürüne birer süper dev kara delik katkısında bulunuyorlar ve zamanla bu iki kara delik de birleşmeli ve geride tek bir nesne kalmalı. 0402+379 için bu henüz gerçekleşmedi ve önümüzdeki birkaç milyon yıl daha gerçekleşmeyecek. Bu süre, iki dev kara deliğin, LIGO’nun algıladığı kütle çekim dalgaları gibi kütle çekimsel ışıma ile enerji kaybederek yörüngelerinde içeri doğru spiraller yaparak geçirecekleri süredir.
Galaksi birleşmesi olaylarının oldukça sıradan olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu gibi süper dev kara delik çiftleri de oldukça yaygın olmalıdır. Birleşmeler, galaksilerin kozmik zamanda genç ve aktif durumdan yaşlı ve sükun eliptik hale geçmeleridir. New Mexico Üniversitesi’nden çalışmanın baş yazarı Karishma Bansal, “Şimdi böylesi bir çiftin hareketini ölçebilmiş olmamız başka benzerlerini aramak için bizi cesaretlendiriyor. Belki de daha kolay çalışılabilecek başkalarını buluruz,” diyor.
Fakat 0402+379 içindeki çift süper dev kara deliğin varlığının onaylanması astronomların bu galaksiye olan ilgisinin sonu değil. Taylor, “Kara deliklerin kütlesi ve yörüngesini daha iyi anlayabilmek için gözlemlerimize devam etmemiz gerekiyor” şeklinde vurguluyor. “Bu kara delik çifti bize bu gibi sistemlerin birbiri ile nasıl etkileştiği konusunda ilk defa çalışma şansı veriyor.”
