1997 yılında Jüpiter’in uydusu Europa’ya yakın geçiş yapan NASA’nın Galileo uzay aracından alınan verilere yeni bir bakış, uzay aracının doğrudan sulu gaz sütunlarının içinden uçtuğunu ve Dünya’dan sonraki ikinci gezegenin çevresinde yaşam izlerini araştırma umutlarını yükseltiyor.
Bu Pazartesi günü ortaya çıkan sonuçlar, bilim insanlarının 1995 yılında dev gaz gezegeninin yörüngesine giren ilk uzay aracı olan Galileo’nun üzerindeki bir aygıtın şaşırtıcı bir ölçümünü yeniden gözden geçirmelerinden sonra ortaya çıktı.
Araştırmacıların Nature Astronomy dergisinde yayınladıkları, Europa’nın donmuş yüzeyinden yükselen gaz sütunlarının şu ana kadarki en doğrudan gözlemiydi.
Uzun bir süredir Europa’nın, Dünya’dakinin İKİ katı büyüklükte, tuzlu bir okyanus ile kaplı olduğu düşünülüyordu.
Kalın buz kabuğunun altında şüphelenilen ılık, sıvı suyun bolluğu göz önüne alındığında Europa, NASA tarafından Güneş Sistemi’nde Dünya harici bir gök cisminde yaşam barındırabilecek “en iyi aday” olarak kabul ediliyor.
NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu son birkaç yılda Europa’daki gaz sütunları hakkında kanıtlar tespit etti, ancak bunu uzak bir mesafeden yaptı. Galileo, Europa’ya yaptığı 11 yakın geçiş sırasında çok daha yakına geldi.
NASA TV’ye konuşan Kaliforniya Üniversitesi’nden uzay fiziği bölümü emekli profesörü Margaret Kivelson “Europa’ya yapılan bir geçişte uzay aracı yüzeye çok çok yaklaşmıştı – hatırladığım kadarıyla yüzeye 150 kilometreden daha yakın – ve işte o geçiş ile hiçbir zaman gerçekten anlamadığımız yüzey şekillerini görmüştük” dedi. Bu bölge Hubble Uzay Teleskobu’nun gaz sütunlarının tekrarlayan kanıtlarını gözlemlediği bir alanın içerisindeydi.
Başka bir araştırmacı yakın zamanda bulgularını Hubble’ın gözlemler koleksiyonunda sunduğunda, Michigan Üniversitesi’nden doçent Xianzhe Jia “bu bizi Galileo verilerine geri dönüp bakmamız gerektiği sonucuna götürdü” dedi.
Yeni çalışma için uzmanlar, Galileo’nun yakın geçiş yaptığı sırada elde ettiği verilere dayanarak, uydunun manyetik alanındaki ve plazma dalgalarındaki değişimleri ölçtüler ve buldukları şeyin uzay aracının bir gaz sütununun içinden geçmesi ile “tutarlı” olduğunu anladılar.
Araştırmacılar Nature’da yayınlanan makaleye “bu sonuçlar Europa’daki gaz sütunlarının varlığının bağımsız güçlü bir kanıtını sağlıyor” diye yazdılar. Ekip, gaz sütunlarının uydudaki yüzeyindeki konumu tam olarak bulmak için uzay aracının izlediği yolu yeniden oluşturdular.
Nature özetinde “Bu bulgular Europa’ya gidecek olan ve her ikisinin de 2020’lerin sonu ve 2030’ların başı itibariyle Jüpiter’e ulaşacakları tahmin edilen NASA’nın Europa Clipper ve ESA’nın Jupiter Icy Moons Explorer gibi uzay araçlarının gelecekteki görevlerinin planlanmasında yardımcı olacak” denildi.
Sorular Devam Ediyor
NASA daha önce Europa’daki gaz sütunlarının varlığına dair iki kez Hubble Uzay Teleskobu‘ndan kanıt sunmuştu, fakat bu yorum çokça tartışmaya neden oldu. Sütunların içerisinde ne bulunduğuna ve de bunun bir tür yaşam içerip içermediğine dair pek çok soru var.
Johns Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’ndan araştırmacı bilim insanı Elizabeth Turtle, yeraltı okyanusunun muhtemelen Europa’nın en yaşanabilir bölgesi olduğunu çünkü daha sıcak olduğunu ve buz kabuğu ile radyasyon ortamından korunduğunu söyledi. Eğer gaz sütunları gayzerler gibi fışkırıyorsa “bu materyalin okyanustan yükselip bu buz kabuğunun üzerine çıkması için bir yol olabilir ve bu da bizim bu materyallerden örnek toplayabileceğimiz anlamına geliyor” diye ekledi.
Rapor, NASA tarafından, 2022 haziranında fırlatılacak 8 milyar dolarlık bir uğraş olan, Europa’nın yüzeyinden donmuş sıvı ve toz parçacıklarından örnekler alabileceği bir dizi alçak irtifa yakın geçişi planlanan insansız Europa Clipper görevi için “güzel haber” olarak tarif edildi.
NASA’nın Pasadena, Kaliforniya’daki Jet İtki Laboratuarı’ndaki Europa Clipper proje uzmanı Robert Pappalardo “artık Europa’daki gaz sütunlarını göz ardı etmek için çok fazla kanıt var gibi görünüyor” dedi.
Robert bir açıklamasında “Eğer gaz sütunları var ise ve Europa’nın içinden gelen şeyden doğrudan örnek alabilirsek, o zaman Europa’da yaşamın yapıtaşlarının olup olmadığını daha kolaylıkla anlayabiliriz” dedi. “Bu, görevin peşinde olduğu şey, işte bu büyük resim.”
Galileo 1989’da Güneş’ten beşinci sıradaki gezegeni araştırmak için fırlatılmıştı. Galileo görevi 2003’te Jüpiter’in atmosferine planlanan bir çarpışmayla bitmeden önce Europa’nın yüzeyinin altındaki bir sıvı su okyanusunu gösteren ilk verileri göndermişti.
