Astronomlar büyük ölçüde X-ışını salan bir çift olağanüstü kozmik cisim buldular. NASA’nın Chandra X-Işın Gözlemevi ve ESA’nın XMM-Newton Gözlemevi ile elde edilen bu keşif, uzayda bulunmuş yeni bir patlama sınıfını temsil edebilir.
Gizemli X-ışın kaynakları parlama yapıyor ve özgün X-ışın seviyelerine yaklaşık bir saat sonra dönmeden önce, bir dakikadan daha kısa sürede binlerce kat daha parlak bir hale geliyor. Maksimum oldukları anda, bu cisimler aşırı parlak X-ışın kaynakları (ULXs) olarak sınıflandırılıyor, bu haliyle bir kara deliğin ya da bir nötron yıldızının yörüngesinde dolanan tipik çift sistemlerden yüzbinlerce kat daha fazla X-ışın yayıyorlar.
Journal Nature’da son yayınlanan çalışmayı yürüten, Alabama Üniversitesi’nden Jimmy Irwin “Daha önce hiç böyle bir şey görmemiştik” dedi. “Astronomlar parlama yapan pek çok cisim gördüler ancak bunlar tamamen yeni bir olayın örnekleri olabilir.” diye ekledi.
Magnetarların (güçlü manyetik alanlara sahip genç nötron yıldızları) X-ışınında parlak ve hızlı parlamalar yaptığı bilinmesine rağmen, bu yeni keşfedilen cisimler temel farklılara sahipler.
İlk olarak, magnetarlar X-ışınında parlama yaptıktan sonra sadece birkaç saniye ile birkaç 10 saniye sonra düşüşe geçerler. İkinci olarak, bu yeni, parlama yapan cisimler eliptik galaksilerdeki yaşlı yıldız nüfuslarının olduğu yerlerde bulundu, ki küresel ya da yumurta şekilli galaksiler çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşmuşlardır.
Astronomik olarak konuşmak gerekirse, tıpkı magnetarların daha önceden de öyle sanılması gibi, bu durum parlama yapan yeni cisimlerin genç olmasının mümkün olmadığı anlamına geliyor. Aynı zamanda, bu cisimler sakin evrelerinde iken X-ışını’nda daha parlaklar.
Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics’den Peter Maksym “Bu parlamalar olağanüstü” dedi. “Kısa bir süre için, eliptik bir galakside görülenler arasındaki en parlak ULX oldu.”
Parlama yapmadıklarında, bu kaynaklar, Güneş benzeri yoldaş bileşeninden madde çeken bir kara delik veya nötron yıldızı bulunduran normal bir çift yıldız sistemi gibi görünüyor. Bu durum parlamaların çift sistemi önemli derecede bozmadığına işaret ediyor.
Parlamaların doğası henüz bilinmiyorken, ekip cevap aramaya başladı. Önerilerden birisi koparılan yıldız maddesinin yoldaş bileşenden kara delik ya da nötron yıldızı üzerine hızla düşerek bu parlamalara neden olduğudur. Bu durum, yoldaş yıldızın, eliptik yörüngesi üzerinde yoğun cisme yakın geçişi sırasında gerçekleşebilir. Bir başka açıklama olarak ise madde akımı Güneş’in, bir kaynağa göre yaklaşık 800 diğer bir kaynağa göre ise 80 katı kütlesinde orta halli bir kara delik üzerine gerçekleşiyor olabilir.
Alberta Üniversitesi’nden ortak yazar olan Gregory Sivakoff, “Parlama yapan bu cisimleri bulmamızla, gözlemsel astronomların ve aynı şekilde teorisyenlerin de neler olduğunu kavramak için çok çalışacaklar.” dedi.
47 milyon ışık yılı mesafede NGC 4636 galaksisine yakın ve muhtemelen ona dahil kaynaklardan birinin parlaması Chandra ile bir kere gözlendi. 14 milyon ışık yılı mesafede bulunan NGC 5128 galaksisine yakın diğer bir kaynaktan 5 parlama tespit edildi. Bu parlamalardan 4’ü Chandra ile ve biri ise XMM-Newton ile gözlendi.
Ekip Chandra gözlemlerindeki 70’e yakın galaksideki birkaç bin X-ışın kaynağının, X-ışın değişimine baktı. X-ışın kaynağında parlama yapan pek çok örnekler bulunmasına rağmen, burada bahsettiğimiz devasa ani parlamaların davranışı hiç birinde tespit edilmedi.
