Rusya iki yıl içerisinde tamamlanması öngörülen bir projeye göre altı ay sürecek tek yönlü bir yolculukla belirli komutlarını uygulayabilen dört makak maymununu Mars gezegenine göndermeyi planlıyor.
Rusya Bilimler Akademisi’ndeki bilim insanları dört hint şebeğini (Lt. Macaca mulatta) iki yıl sürmesi beklenen, günde üç saatlik çalışmalar sonucunda uzaklara doğru bir araştırma yolculuğuna hazırlıyor. Maymunların bu yolculuğun süresi boyunca uzay ortamındaki yüksek radyasyon oranı ve aşırı strese maruz kalma gibi durumlar altında sağ kalıp kalmayacakları belirsiz ve bunun uzaktaki komşu gezegenimize doğru tek yönlü bir yolculuk olması planlanıyor.
Bu maymunlar deneylerde kullanılan hint şebekleri arasından idrak ve öğrenme yetenekleri başarılı bulunan özel bir grubu oluşturuyor. Benzer şekilde özel çiftliklerde yetiştirilen bu maymunlardan yetenek uygulanan testlerde istenilen sonuçları sergileyenleri Biyomedikal Problemler Enstitüsü’nün projelerinde kullanılmak üzere seçiliyor.
1980’den beridir yürürlükte olan ve uygulamaya geçirilen projenin baş uzmanı Inessa Kozlovskaya Mars’a maymun gönderebilmenin mümkün olduğunu söylüyor ve “Onları uzayda yörüngemizin ötesinde kullanabilelim diye olabildiğince zeki yapmaya çalışıyoruz.” diye sözlerine ekliyor.
Dört şebeğin aralarından en öne çıkanı Clyopa çalışmaların özetini gösteren videolarda öne çıkıyor. Her gün bu maymunlar saatlerini ekranda beliren bir hedefi kontrol çubuğu ile hedeflemeye çalışarak geçiriyor.
Maymunlarla çalışan uzmanlardan Natalia Miller eğer Clyopa bir görevi başarıyla tamamlarsa bir miktar sıvı ile ödüllendirildiğini söylüyor.
Araştırma görevlilerinin bir sonraki hedefi ise maymunlara basit matematiksel işlem ve bulmacaları çözdürebilmek; böylece yolculuk boyunca maymunların günlük planlanan işlemleri kendi başlarına yapabileceklerini söylüyorlar.
Hint şebeklerinin ortalama ömürleri 25 yıl, bu yüzden uzun süren bir eğitim ve sonrasında altı aylık bir yolculuğa gönderilmeleri için yeterli zaman bulunuyor.
Hayvan hakları aktivistleri ise maymunların ve diğer hayvanların uzaya gönderilmesini eleştiri içeren bildiriler, gösteriler ve imza kampanyaları ile engellemeye ve hayvanların özgürlüklerinin dikkate alınmasını istiyorlar. Uzay araştırmalarında ve yolculuklarında hayvan kullanımı 1940’lı yıllardan başlayarak günümüze kadar sürmüş durumda. Sovyetler Birliği’nin uzay çalışmalarında yörüngede hayatını kaybeden Laika isimli köpek toplum belleğinde en akılda kalanlardan birisi. NASA’nın eğitim programlarında ve bazı uzay görevlerinde numaralandırılmış sıralı Albert isimleriyle hayatını kaybeden ve başarıyla dönüşü gerçekleştirilen görevlerde hayatta kalan maymunlar ve primatlar olmuştu, bu primatların arasında şempanze Ham gibi rütbe verilerek emekliliğini bir hayvanat bahçesinde geçirenleri de bulunuyor. Geçen yıl içerisinde İran uzay görevi için yörüngeye Pishgam isimli bir maymunu gönderip geri döndürebilmişti. Rusya Uzay Ajansı yine yakın zamanda hayvanların çiftleşmesi ile ilgili deneyinde içinde beş gekonun olduğu bir uydu ile iletişimi kaybetmiş ve bir süre sonra iletişim sağlandığında gekoların öldüklerinin belirlendiğini duyurmuştu. Avrupa Uzay Ajansı ESA ise astronotların sağlık durumları ile ilgili problemlerin takibi için maymunların kullanıldığı araştırmalara gerek olmadığını ve modern teknolojiyi kullanacaklarını belirtmişti.
Günümüzde çeşitli algılayıcıları ile Mars yüzeyinde araştırma yapan gezgin robotlara Meraklı (İng. Curiosity) ve Ruh (İng. Spirit) gibi insani yönlerimizi yansıtan isimleri veriyoruz, hatta onların orada yalnız kalmalarını bile içselleştiren karikatürlerimiz ve görev başarılarını anlatan hikâyelerimiz var. Robotların biz insanlar ve benzerimiz hayvanlar gibi canlılar için zorlu koşullar barındıran uzaydaki görevler için kullanılmasının birçok avantajı var ve gelecekte planlanan Ay ve Mars üslerinin inşaası için robotik teknolojinin geliştirilmesi ile ilgili birçok araştırma yürütülüyor. Uluslararası Uzay İstasyonu’nun da insanlara yardımcı olması için bir robotu bulunuyor. Robotlar pekâlâ daha uzun süreli görevler için yeterince akıllı ve dayanıklı duruma geldiler sayılır. Aynı zamanda Mars yolculuğunun insan üzerindeki etkilerinin incelenmesi için 500 gün deneyi (MARS-500) ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bir astronot ve kozmonotun (astronot Scott Kelly ve kozmonot Mikhail Kornienko) bir yıllık kalma görevleri gibi başarıyla tamamlanan ve incelenen araştırmalar yapılmış durumda. Görünen o ki insanlığın bir gün tekrar Ay’a ve çok daha uzağımızdaki Mars’a ayak basabileceği günler gittikçe yaklaşıyor, bunu hayvanların hayatını ve özgürlüklerini de gözeterek yapabilecek miyiz acaba?
Konuyla ilgili fotoğraflar ve animasyonlar içeren bir haber videosu (Dil: İngilizce).
https://youtu.be/iWEnclkb6yg
Bir hayvan hakları derneği olan PeTA’nın “Mars’taki Maymunlar” protestosu: “İnsanlık için geriye doğru dev bir adım”.
#London: 'Dying monkey' begs #Russia not to send monkeys to Mars outside of Russian Embassy. https://t.co/PP2TtyEdI6 pic.twitter.com/fNIYTBrAy1
— PETA (@peta) January 15, 2016
xkcd’nin 90 gün olarak planlanan bir görev için Kızıl gezegene gönderilen Ruh (İng. Spirit) isimli Mars gezgini için hazırladığı karikatür.
